Blog: Die Vermessung der Welt

Zaterdag 5 december 2009, 00:13

Dat LS6, de studentenbuurt van Leeds, een van de hoogste inbraakcijfers in Engeland heeft, was me op voorhand bekend, maar je schrikt er niet minder door als je het huis met alle deuren geforceerd en alle laptops verdwenen aantreft. In mijn kamer hebben ze ook mijn nieuw fototoestel meegepikt. Dan heb ik nog geluk gehad, want er stond nog heel wat meer waardevols in mijn kamer. Blijkbaar hebben inbrekers in hun haast echter enkel oog voor snel meegraaibare elektronica.

De laptop was meer dan vier jaar oud en dus niet al te veel meer waard. Bovenal had ik slechts twee weken eerder nog een volledige backup gemaakt, dus ik ben nauwelijks iets waardevols kwijtgeraakt. Enkel wat foto's zijn verloren. Foto's van mijn bezoek aan de beroemde ruïnes van Kirkstall Abbey, net buiten Leeds. En ook foto's van Bonfire Night, de herdenking op 5 november van Guy Fawkes' verijdelde aanslag op de Houses op Parliament in 1605. Of nu eigenlijk de aanslag, dan wel het mislukken ervan wordt gevierd, lijkt niemand nog te weten. Maar in elk geval steekt men een hoop vuurwerk af en maakt men grote bonfires (vreugdevuren). Bij de officiële bonfires wordt je wegens Health and Safety door dranghekken op een halve mijl afstand gehouden. In het lokale parkje had men echter op eigen initiatief een bonfire opgezet, waar je wel dicht genoeg kon naderen om de heerlijke warmte te voelen. Daar had ik enkele erg mooie foto's gemaakt, met vlammen reflecterend in de vensters van de huizen, alsof het er binnen brandde, enzo. Maar die zijn dus voorgoed verloren. Naja. Wie beter dan Carl Friedrich Gauss om zoiets te relativeren:

[...] der Mann hinter dem Holzkasten zischte: Jetzt!

Humboldt erstarrte. Das sei Herr Daguerre, flüsterte er, ohne die Lippen zu bewegen. Ein Schützling von ihm, der an einem Gerät arbeite, welches den Augenblick auf eine lichtempfindliche Silverjodidschicht bannen und der fliehender Zeit entreißen werde. Bitte auf keinen Fall bewegen.

Gauß sagte, er wolle nacht Hause.

Nur einen Augenblick, flüsterte Humboldt, fünfzehn Minuten etwa, man sei schon recht weit fortgeschritten. Vor kurzem habe es noch viel länger gedauert. [...]

Gauß stöhnte und riß sich los.

Ach nein, rief Humboldt.

Daguerre stampfte mit dem Fuß auf. Jetzt sei der Moment für immer verloren!

Wie alle anderen, sagte Gauß ruhig. Wie alle anderen.

Dit citaat komt uit Daniel Kehlmanns boek "Die Vermessung der Welt", een gefictionaliseerde dubbelbiografie van de wiskundige Carl Friedrich Gauss en de natuurkundige/ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt, die 200 jaar geleden elk op hun eigen manier de wereld probeerden te begrijpen en te meten. "Die Vermessung der Welt" is in Duitsland een van de best verkochte boeken van de afgelopen jaren. En hoewel soms wat inside-kennis over de Duitse geschiedenis en cultuur nodig is om alle verwijzingen te begrijpen, is het boek een absolute aanrader. Het volgende citaat zou ik wel boven mijn bureau willen hangen:

Rechne etwas, sagte der Herzog.

[...]

Mit Verlaub, sagte Zimmermann, da liege ein Mißverständnis vor. Der jonge Mann sei kein Rechenkünstler. Im Gegenteil, er sei nicht einmal sehr gut im Rechnen. Doch Mathematik habe, wei Seine Hoheit natürlich wisse, nichts mit Additionskunst zu tun.

Verderop verzamelt Humboldt in Latijns-Amerika bewijzen voor de continentendrift:

[Humboldt studierte] die Bilder von Sonnen, Monden und kompliziert gerollten Schlangen, die fast hundert Meter über dem Fluß in den Fels geritzt waren.

Früher müsse das Wasser höher gestanden haben, sagte der Soldat.

So hoch nicht, sagte Humboldt. Offenbar seien die Felsen niedriger gewesen. [...]

Oder fliegende Menschen, sagte der Soldat.

Humboldt lächelte.

Viele Wesen flögen, sagte der Soldat, und keiner finde etwas dabei. Hingegen habe noch niemand gesehen, wie ein Berg sich aufrichte.

Menschen flögen nicht, sagte Humboldt. Selbst wenn er es sähe, würde er es nicht glauben.

Und das sei dann Wissenschaft?

Ja, sagte Humboldt, genau das sei Wissenschaft.

Kehlmann grijpt met beide armen de vrijheid die de fictie hem geeft. Helemaal dolletjes wordt het wanneer hij zijn personages subtiele verwijzingen naar het boek zelf in de mond legt.

[...] die erbärmliche Zufälligkeit der Existenz, daß man in einer bestimmten Zeit geboren und ihr verhaftet sei, ob man wolle oder nicht. Es verschaffe einem einen unziemlichen Vorteil vor der Vergangenheit und mache einen zum Clown der Zukunft. [...] Sogar ein verstand wie der seine, sagte Gauß, hätte in frühen Menschheitsaltern oder an den Ufern des Orinoko nichts zu leisten vermocht, wohingegen jeder Dummkopf in zweihundert Jahren sich über ihn lustig machen und absurden Unsinn über seine Person erfinden könne.

Kehlmann is zelfs zelfingenomen genoeg om Daguerre het volgende over Humboldt te laten zeggen:

Sein lang erwarteter Reisebericht habe das Publikum enttäuscht: Hunderte Seiten voller Meßergebnissen, kaum Persönliches, praktisch keine Abenteuer. Ein tragischer Umstand, der seinen Nachruhm schmälern werde. Ein berühmter Reisender werde nur, wer gute Geschichten hinterlasse. Der arme Mann habe einfach keine Ahnung, wie man ein Buch schreibe!

"Die Vermessung der Welt" is in het Nederlands vertaalt als "Het Meten van de Wereld".

Icons from Flaticon.