Woensdag 1 april 2009, 19:35
Wiskunde op een humoristische manier verwerken in woord en zang: het is een helse opdracht, waar slechts weinigen in slagen. Natuurlijk is er de legendarische Tom Lehrer (New Math, Lobachevsky en meer van dat). En de woordspelingen van Finite Simple Group (of Order Two) zijn al zo legendarisch dat die term zelfs in serieuze wiskundeseminaries al gebruikt wordt.
Afgezien van die Youtube-hits, is er echter verbazend weinig artistieke wiskundehumor te vinden. Maar af en toe kom je toch een pareltje tegen, zoals onderstaand gedicht van Thomas Hylles uit 1600, waarmee hij de lezer voor zijn wiskundeboek The Arte of vulgar arithmeticke wilde warmmaken.
No state, no age, no man, nor child, but here may wisdom win
for numbers teach the parts of speech, wher children first begin.
And number bears so great a sway even from the most to least
that who in numbring hath no skill, is numbred for a beast:
for what more beastly can be thoght? Nay what more blockish than
then man to want the onely art, which proper is to man,
for many creatures farre excell mankind in many things,
but never none could number yet, save man in whom it springs.
If numbring then be (almost) al, betweene a man and beast,
come learne o men to number then, which arte is here profest
if martial man thou minde to be, or office do expect.
In court or country where thou dwelst, or if thou do elect,
in phisicke and philosophie, or law to spend thy dayes,
assure thyself without this arte, thou never canst have praise.
I overpasse astronomie, and geometrie also,
cosmographie, geographie, and many others mo,
and musick with her dulcet tunes, all which whithout this arte,
thou never canst attayne unto, nor scarce to any part,
ne canst thou be an auditor, or make a true survey,
nor make a common reckoning, if numbers be away.
But if thou willte a merchant be, then make this booke thy muse,
wher thou shalt find rules fit for thee, as thou canst wish or chuse.
And having onely handie craft, yet herein mayst thou finde,
such things as may oft serve thy turne, and much enrich thy minde.
Nay if thou but a shepherd be, it wil thee sore accumber
to do thy duty as thou shouldst without the help of number.
To number all the benefits, that number brings to man,
would be too long here to rehearse, and more than well I can,
wherefore to speake one woorde for all, and let the rest alone,
without this art man is no man, but like a block or stone.
Dit gedicht heb ik trouwens gevonden in Richard Mankiewicz' erg aantrekkelijk geschreven en mooi geïllustreerde boek The Story of Mathematics. Een ander voorbeeld komt uit de bloemlezing Imaginary Numbers, namelijk A Positive Reminder geschreven door J. A. Lindon:
A carpenter named Charlie Bratticks,
Who had a taste for mathematics,
One summer Tuesday, just for fun,
Made a wooden cube side minus one.
Though this to you may well seem wrong,
He made it minus one foot long,
Which meant (I hope your brains aren't frothing)
Its length was one foot less than nothing.
In width the same (you're not asleep?)
And likewise minus one foot deep;
Giving, when multiplied (be solemn!).
Minus one cubic foot of volume.
With sweating brow this cube he sawed
Through areas of solid board;
For though each cut had minus length,
Minus times minus sapped his strength.
A second cube he made, but thus:
This time each one foot length was plus:
Meaning of course that here one put
For volume: plus one cubic foot.
So now he had, just for his sins,
Two cubes as like as deviant twins:
And feeling one should know the worst,
He placed the second in the first.
One plus, one minus - there's no doubt
The edges simply cancelled out;
So did the volume, nothing gained;
Only the surfaces remained.
Well may you open wide your eyes,
For these were now of double size,
On something which, thanks to his skill,
Took up no room and measured nil.
From solid ebony he'd cut
These bulky cubic objects, but
All that remained was now a thin
Black sharply-angled sort of skin
Of twelve square feet - which though not small,
Weighed nothing, filled no space at all,
It stands there yet on Charlie's floor;
He can't think what to use it for!
Als Nederlandstaligen hebben we echter recent nog een rijke schat Wis- en Natuurlyriek cadeau gekregen van Drs. - Knolraap en lof, schorseneren en prei - P (kijk trouwens ook eens naar zijn Irak-versie van Dodenrit) en Marjolein Kool. Wis- en Natuurlyriek is namelijk een heerlijk boek vol gedichten van deze twee Nederlanders. Drs. P bezingt vaak bepaalde stellingen of wiskundigen, zoals hier Andrew Wiles:
Stelling
Eens zag men een prachtvergelijking verrijzen
'Daarvoor is geen oplossing, kan ik bewijzen
En gij die dit leest, ga dat zelf maar eens na'
Men las het, men zocht, en begon te vergrijzen
Men vond het bewijs niet; het was om te ijzen -
Dit raadsel, geschapen door Pierre de Fermat
Ruim drie eeuwen heeft het geduurd, die ellende
Van xn + yn
= zn (n > 2)
En menig genie dat de opgave kende -
Hoezeer hij of zij ook probeerde en pende
Kwam nooit tot de uitkomst, en zat er maar mee
Als jongen reeds wou hij het raadsel doorgronden
Het heeft toen acht jaar van zijn leven verslonden
Hij kreeg de materie geheel in zijn macht
Waarna Andrew Wiles het bewijs heeft gevonden
Dus klaar heeft gespeeld wat zovelen niet konden
Daarom: n hoeraatjes voor hem die 't volbracht!
Marjolein Kool maakt meer woordspelingen met wiskundige begrippen:
Één-op-één
Toen x - die niet erg deugde,
maar altijd vele liefjes had -
toen x naar Tien ging, werd die schat
vervuld van grote vreugde.
Ze gingen samen latten.
Zij kookte, sloofde, deed zijn was.
Ze dacht dat hij haar daardoor pas
op waarde zou gaan schatten.
Toen kwam de tijding binnen:
haar x ging niet alleen met haar,
maar ook de stad in en aldaar
naar andere vriendinnen.
Die streken niet zijn broeken,
maar waren knap en bovendien
nog groter of gelijk aan Tien.
Dus bleef hij hen bezoeken.
Tien sloeg, vervuld van wrake,
haar vrijer op zijn hersenpan.
Ze wou een monogame man,
maar hij zei: 'Hier is sprake
van miscommunicatie.
Jij streek mijn overhemden glad
en dacht dat je een functie had,
maar ik wou een relatie!
Wis- en Natuurlyriek verscheen oorspronkelijk in 2000, maar is recent heruitgegeven en is wat mij betreft zeker het kopen waard.